Hikayat Lebonna
Lan misa’ tondok den ade’ misa’ anak dara, Lebonna
tungka sanganna, Bakkun Balusu’ pa’gantiananna. Ia tinde Lebonna, to laen-laen
dadinna, senga’ kombong garaganna. Belanna iatu tampa rapa’na, pa’kalean
diarru’na mepatobang penaa kedenni tau nasitamparan mata. Ondonganna tu
pessiparanna tae’ sanglindo susinna. Iamoto anna mendadi pa’tuladanan lako
mintu’ sangtondokna.
Lan tu tondok nanai torro Lebonna, den da’dua muane
ganta’. Misa’ disanga Dodeng, na iatu misa’ disanga Paerengan, Massudilalong to
palullungan tungka pa’gantiananna. Ia te muane da’dua pada morai umparorong
rampanan kapa’ lako Lebonna, naurunganni massengo tu Lebonna nakua:
“Kendek
dua inde londong, sibarrung inde muane,
umbamo
laku laenan, la kukanan kairian,
pada
talu’tukna rara’, pada bombongna bulawan.”
Iatu dolo umparampo mali’na lako Lebonna iamora tu
Dodeng. Apa iatu pa’inaanna Dodeng tangkan natarima melo Lebonna, pa tae’ na papayanni
lako Dodeng sangadinna na pasande’ lako to matuanna. Iamoto anna ma’kada nakua:
“Mara’mani
inde londong, soyangna inde muane,
sanda’-sanda’pa
mebali, pangkunpa’ ma’kada misa,
mataku’na’
magiangna’, lako tomendadiangku.”
Na parampomi Dodeng lako tomatuanna tu kadanna Lebonna
naurunganni umpake’de’ pangngan tu tomatuanna Dodeng lako to matuanna Lebonna.
Apa sae lako ma’tallungbongi tae’nadibungka’ len te pangngan, battuananna tae’
anna ditarima. Randuk dukami tu Dodeng madiong ba’teng.
Tonna issanni Paerengan kumua tae’ naditarima tu
Dodeng, umpake’de’ dukami pangngan diomai banuanna to matuanna lako to tomatuanna
Lebonna. Tonna kutanai tomatuanna tu Lebonna diona te pangnganna Paerengan,
natimangmi petaa mammi’ (senyum manis) anna ma’kada situru’ sallo’ inaanna,
nakua: “Io, iyamo bayu sielle’ku, iamo samban sangkalamma’ku.”
Belanna malangngo’mo penaanna tu Lebonna, dibungka’mi
tu pangngan anna siissanni tau kumua ditarimamo tu Paerengan. Dipatamami alukna
rampanan kapa’, anna dipasumurruk te to sangayoka tedong tama tananan dapo’.
Dilampakmi tu kapa’ unnangkaran tana’ bassi, battuananna minda tu ma’lalan sala
napobannangngi songka tananan dapo’, iamo laumbaya’ pa’annanan ayokana tedong
(sangpulodua tedong).
Tonna manda’mo lan tananan dapo’ narande kamarampasan,
unggaragami dandi matoto’ tu Paerengan sola Lebonna kumua LA PADA TUO, LA PADA
MATE (sehidup semati), kumua:
“Mateki’
la pada mate, mateki’ tang la sisarak,
sio’tonan
batang rabuk,
ulli’-ulli’
sola duka, borro sito’doan duka.”
Lan katuanna sola duai tae’ nabela sipakundunan kada.
Marampa’ lan banuanna, malute lako padanna tau sia mabassa anna sa’bara’.
Apa den ia misa’ tau tu tang matana penaanna untiroi
tu katuanna Paerengan sola Lebonna, iamotu Dodeng. Inang madiong ba’tengmo
tonna tae’ natarimai Lebonna. Ondong pissan tonna ditarimamo tu Paerengan,
randukmi natambukan essun tu Lebonna sola Paerengan. Lamoraimi undakaranni
lanaposanggangna te to sangsamban karambau.
Den todami pissan anna dirarii te tondok nanai torro
Paerengan. Unggaragami kada malepong bingka’ lan kombongan kalua’ tu mintu’
pa’tondokan la male umpangngeai tondok. Iatonna ke’de’mo tu tau, dolomi tu
Paerengan umpabatta’ penaanna solana. Apa iatu Dodeng na angga’i ma’undi-undi.
Denmo parannunna penanna nasangan inang lamate mo tu Paerengan belanna iamo
dolo dio tingayo. Na iake matemi tu Paerengan anna balumo tu Lebonna, tantu
moraimo Lebonna umpomuanei. Iatonna marassan tau sirari, tikarami sule dolo tu
Dodeng anna parampoanni Lebonna kumua matemo tu Paerengan lan kasirarian. Mangkato
male bangsiami tu Dodeng memboko’. Iatonna malemo tu Dodeng, unnurukmi tumangi’
tu Lebonna lendu’ masussanna nasa’ding. Nakilalaimi tu dandinna sola Paerengan
kumua:
“Mateki’
la pada mate, mateki’ tang la sisarak,
sio’tonan
batang rabuk,
ulli’-ulli’
sola duka, borro sito’doan duka.”
Pakalan mentuyomi tu Lebonna anna mate.
Tae’ namasai alla’na rampomi tu Paerengan sule lako
banuanna. Uai mata nalambi’ belanna ka’tumo angin dipudukna, ronta’mo bannang
penaanna tu Lebonna. Tirambanmi Paerengan, li’pangmi bali tedongna, tigega’mi
pa’tondokan, siurrukan tau kamban. Makarorrongmi pangleon, dossomi ampunna
lembang, male natampe Lebonna, naboko’imo malolle’.
Ia tu Paerengan, tae’ naissanni apara buntu tumangna
naurunganni ma’lalan mate tu Lebonna. Dialukmi tu Lebonna situru’ ada’na rampe
matampu’. Mangkato namane male dipeliang.
Dio la’pek batu tu nanii liangna Lebonna tuo buda
induk tu biasa dirambi la diba’tai. Ia tonna lambi’mi kandean bo’bo’na Lebonna,
rimbakan pote bolongna Bakkun Balusu, malemi tu Dodeng mangrambi lako to’
se’pon liangna Lebonna. Ia tonna marassan mangrambi tu Dodeng, tiallingmi tama
talinga duanna, tilantuk tama suling patomalinna tu gamara makalaen-laen nakua:
“Dodeng mangrambi ma’dedek, dodeng ma’patuang-tuang.
Rampananpi pededekmu, annapi pepamaru’mu.
Ammu perangipa’ mati’, ammu tanding talingapa’.
Parampoanpa’ dikka’ kadangku, pepasan mase-maseku.
Lako ambe’ Paerengan, muane sangkalamma’ku.
Nakua duka lasangmante’kan, lasango’tokan penaakan,
La sangbuku-buku rundun, la sangbosian beluak.
Angku dolo aku mante’, angku ma’paliu aku,
kariuanmo lalanku, taruk ganda suleanku, tae’sia
lamante’na, lasisarak penawanna,
umbami buanna dandi, to kada pura diboko’.”
Tonna mangkamo Dodeng urrangi te gamara susito,
mengkalaomi daomai lolok mayangna anna tarru’ lako banuanna Paerengan
umparampoi tu pepasanna Lebonna. Li’pang mi tu paerengan urrangi sia
nakilalaimo sule tu dandinna sola Lebonna. Nakuami lako Dodeng:
“Tambaina’ ke lamale pole’ko mangrambi.”
Natambaimi Dodeng tu Paerengan tonna la male omo
mangrambi anna male sola lako to’liang. Tonna marassanmo tu Dodeng mangrambi,
narangimi sola duai tu pepasan susi bangsia to mangkanna narangi Dodeng.
Tirambanmi Paerengan li’pangmi datu muane urrangi tu kadanna Lebonna, baine
sangkalamma’na. Ma’kadami tu Paerengan nakua:
“Mangnga malingna’ urrangi, leagana’ umpealling
gamara ma’mallo-mallo, to sa’da ma’rio-rio,
kada tiogan ia tondo’, bisara tang tongandika.
Kampaimi Paerengan, tayanmi bali datummu,
anna ganna’i dandinta, to kada mangka diulang.”
Sulemi tu Paerengan lako banuanna anna ma’pasakka’
susi to la male mambela. Mesuami umpasakka’i tu kande nasanga mammi’ anna
kandei. Mangka to ma’pakemi sanda parea, na male ussakei tedong bongana.
Napopa’dondoi tu tedongna lako tondon aa’ mellolo tobang sola tedongna rokko
aa’ na mate.
Tonna sisarakmo tu angin napariba’tang tu Paerengan, tirambanmi
mintu’ pa’tondokan anna silele ma’kada kumua:
“Matemo tanduk kila’ta, songkamo lamba’ paonganan,
tibambang unnuyak langi’, songka ullalla’ batara.”
Dialukmi tu Paerengan situru’ ada’na rampe matampu’
anna dipeliang tama misa’ liang senga’ tu toyang dio mai liangna Lebonna. Tonna
mangkamo dipeliang, tiramban tikuomi tu pa’tondokan untiro ulli’
ma’balole’-lole’ dio mai liangna Lebonna lako liangna Paerengan, ten dukato dio
mai liangna Paerengan lako liangna Lebonna. Nakala’ tikumi kamatakuran tu
mintu’ to matua-tua lan tondok, belanda tae’pa ia sanglindo susinna to allo
pura diboko’, sia tae’ duka tu untandai kumua apara tu naposaba’ ke denni ulli’
mabalole’-lole’ susito. Sikutana-tanami tu tau nakua tae’ siaraka ia anna tang
la napokendekmo burana padang sia la napomasangmo tallu lolona. Ma’kombonganmi
tu mintu’ torroan ambe’ lan tondok sisola to parengnge’ la ussitangnga’i
passabaranna te tanda kalle-kallean sia metakuran.
Attu iato ma’dioren duka tu Dodeng belanna pekamberan
duka lan tondok. Iatoanna buda-budamo tau umpokada pangappa’ penaanna, ma’kada
dukami tu Dodeng nakua: “Iake paissanku, tae’ senga’na tae’ laenan anna
ma’balole’-lole’ tu ulli’ sangadinna belanna den dandinna tu Paerengan sola
Lebonna la sangtuo la sangmate tonna tama rampanan kapa’.
Natule’mi Dodeng tu sengo ma’mallo-mallo tu narangi
kalena dio to’liangna Lebonna. Mangkato, dira’ta’mi kumua ladipasisolamo tu
batang rabukna Paerengan sola Lebonna. Tonna lambi’mi tu attu disipatui,
sirampunmi tu tau anna dipalele tu batang rabukna Paerengan lako liangna
Lebonna. Allo ia bangsiamoto anna ra’dan tu ulli’ sisonda ma’balole’, belanna
disundunnimo tu kasidandian kumua: “Ulli’-ulli’ sola borro lasito’doan duka.”
Tidak ada komentar:
Posting Komentar